Szczegóły

Komitet Naukoznawstwa, zgodnie z zakresem swoich zadań rozwija współpracę międzynarodową.  Okres pandemii ogranicza jej formy do kontaktów zdalnych oraz prac realizowanych w przygotowywanych publikacjach. Prowadzona aktualnie współpraca polsko-francuska jest kontynuacją dobrze rozwiniętych kontaktów w poprzednich kadencjach działalności Komitetu. Warto tu przypomnieć zainteresowanie Komitetu Naukoznawstwa misją tworzenia Konsorcjum DARIAH Polska, które zostało utworzone dekretem Rady Ministrów 18.  sierpnia 2014 roku. Oficjalne rozmowy ze strony francuskiej prowadził wówczas prof. Jacques Dubucs, dyrektor Departamentu Nauk Humanistycznych i Społecznych w Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego, Badań Naukowych i Innowacji. Formalną wizytę w Polsce w maju w 2014 roku w związku z przygotowaniem wejścia Polski do Konsorcjum DARIAH ERIC połączył z przyjęciem zaproszenia z Komitetu Naukoznawstwa i udział w posiedzeniu Komitetu włączył do programu pobytu w Polsce. 20. maja 2014 roku na posiedzeniu plenarnym Komitetu Naukoznawstwa odbyła się interesująca debata zatytułowana Higher education in the light of contemporary tendencies in science and educational politics z obszernym wprowadzeniem Jacques’a Dubucsa, komentarzem prof. UWr Marceliny Zuber, która z racji pełnionej na Uniwersytecie Wrocławskim funkcji koordynatora programu Master Erasmus Mundus MITRA podjęła problem umiędzynarodowienia studiów. Posiedzenie przebiegało dalej w swobodnej żywej dyskusji dotykającej wielu istotnych problemów, które zostały wówczas  zasygnalizowane, a dziś są wyzwaniem dla naukoznawców, chcących oddziaływać na kształtowanie efektywnej polityki naukowej i edukacyjnej.   

              W misję tworzenia Konsorcjum DARIAH Polska włączona była bliska współpracownica naukowa prof. Dubucsa w CNRS, dr Wioletta Miskiewicz, której zostało powierzone to zadanie w 2011 roku przez dyrektora DARIAH EU, Laurenta Romary’ego. Dr Wioletta Miskiewicz jako absolwentka filozofii Uniwersytetu Warszawskiego jest niezwykle aktywna na rzecz kontaktów naukowych między Polską a Francją. Do jej znaczących osiągnięć na tym polu należy zainicjowanie współpracy polsko-francuskiej w tworzeniu Platformy archiwum cyfrowego Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (Archives Numériques de l'École Lvov Varsovie http://www.elv-akt.net/).  Do realizacji tego ambitnego zadania doszło dzięki podpisaniu 22. lipca 2005 roku obustronnej umowy przez PAN i Uniwersytet Warszawski oraz CNRS i Uniwersytet Sorbonne-Pantheon. Wioletta Miskiewicz została kierownikiem projektu eLV i koordynatorem naukowym. W 2019 roku, obchodzonym we Francji i w Polsce jako „Rok polsko-francuskiej współpracy naukowej” (dla upamiętnienia 100. odnowienia stosunków dyplomatycznych między dwoma krajami) Wioletta Miskiewicz została zaproszona przez Redakcję Zagadnień Naukoznawstwa do współpracy. Przyjęła funkcję redaktora gościnnego do przygotowania specjalnego wydania Zagadnień Naukoznawstwa.  Nieoczekiwana sytuacja pandemiczna opóźniła publikację, ale mimo to nie osłabiła współpracy z Komitetem Naukoznawstwa. 20. listopada 2020 r. dr Wioletta Miskiewicz uczestniczyła w zdalnym posiedzeniu plenarnym Komitetu Naukoznawstwa, prezentując omówiony wcześniej z Redakcją projekt dwu numerów Zagadnień Naukoznawstwa poświęconych współpracy polsko-francuskiej, głównie w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych. 

Materiały do publikacji przygotowane w ścisłej współpracy Redakcji Zagadnień Naukoznawstwa stanowią pewien przegląd badań, który jakkolwiek wybrany tylko w pewnym niewielkim wycinku, to w aspekcie historyczno-kulturowym odsłania bogactwo i złożoność tych wzajemnych relacji i spojrzeń na transformacje jakie dokonały się we współczesnej historii Europy. Jest to szczególnie widoczne w artykule Joanny Nowickiej (Université de Cergy Pointoise), „La circulation et le tranfert des idées France/Pologne. Influence de representations préconsues”.  (Tekst został przygotowany w obydwu wersjach językowych). W dziale zaś archiwaliów znajdują się „prawdziwe perełki”, bo tak można określić teksty dotyczące Towarzystwa Historyczno-Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu, akt kolokwium polsko-francuskiego (PAN/CNRS,  Archives Henri Poincaré, 2007) „Buffon (1707-1788) et la Pologne”, a także korespondencji między matematykami: Jeanem Leroyem i Julienem Schauderem. W osobnych artykułach przedstawiona jest też działalność instytucjonalna Stacji Naukowej PAN w Paryżu, Ośrodka Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich w Warszawie  oraz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.  W prezentowanych do publikacji materiałach spojrzenie historyczne łączy się z ujęciem systemowym, a przeszłość z wyzwaniami współczesności jakie stawia współpraca poprzez internet oraz w rozmaitych obszarach tworzonych sieci badawczych. Problemy te porusza Jacques Dubucs w artykule „Epistemologia sieci, konwergencja, współpraca, afiliacja” („Épistemologie de web, convergence, collaboration, affiliation”), a także Jan Zygmunt z Akademii Leona Koźmińskiego w artykule recenzyjnym „When cooperation becomes ubiquitously digital”, odnoszącym się do głośnej już publikacji książkowej Dariusza Jemielniaka i Aleksandry Przegalińskiej, Collaborative Society, wydanej w MIT Press w 2020 roku. Współpraca polsko-francuska odsłania też szczególną sieć relacji, które przekraczają  ramy artykułów naukowych. A są nimi te relacje personalne, które z płaszczyzny intelektualnej przekształciły się w przyjacielską. Widzimy tu znakomitych współczesnych humanistów, polskich artystów (jak m.in. Krzysztof Kieślowski, Czesław Miłosz, Olga Tokarczuk) i klasyków myśli humanistycznej (którzy tak jak Józef Czapski, Leszek Kołakowski, Barbara Skarga, Krzysztof Pomian, by wspomnieć choćby tych kilka nazwisk) stali się szczególnie bliscy Francuzom. Krzysztofowi Pomianowi poświęcony został osobny tekst Pawła Rodaka (UW/Sorbonne) opisującego zorganizowaną w Paryżu w dniach 4-6 kwietnia 2019 międzynarodową konferencję z okazji jubileuszu 85. rocznicy urodzin Krzysztofa Pomiana. Konferencja pod wymownym tytułem Parmi les hommes, les objects et les signes. Hommage à Krzysztof Pomian („Wśród ludzi, rzeczy i znaków. Krzysztofowi Pomianowi w darze”)  zorganizowana została przez Stację Naukową PAN oraz Institut national d’histoire de l’art i Centre de civilisation polonaise  Sorbonne Universite. Tekst Pawła Rodaka  uzupełniony został o osobiste wyznanie   Dominique’a Pestre’a (L’Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales), który swoją światową karierę w historii nauki powiązanej z myślą społeczno-polityczną rozpoczął po doktoracie u Krzysztofa Pomiana na początku lat 80.      

Do tego specjalnego  wydania Zagadnień Naukoznawstwa autorzy zgłaszali oryginalne własne prace badawcze (jak np. Helen i André Włodarczykowie, którzy zaprezentowali swój autorski program gramatyki rozproszonej, budowanej do tworzenia nowej ramy pojęciowej dla badanych w lingwistyce stosowanej procesów przetwarzania języka naturalnego z użyciem technik komputerowych), jak i teksty przeglądowe, archiwalne i recenzyjne autorów francuskich i polskich (w tym także afiliowanych w ośrodkach francuskich).

Przygotowanie wspólnej publikacji jest wartościową formą współpracy realizowanej w ramach działalności Komitetu Naukoznawstwa.

Należy spodziewać się jeszcze bardziej ścisłej i poszerzonej współpracy polsko-francuskiej.

                                                                                         (opr. U. Żegleń)

Szczegóły

Seminaria

Seminarium Pracowni Naukoznawstwa Instytutu Historii Nauki PAN .

„Naukoznawstwo: historia i współczesność”.

Komitet Naukoznawstwa współpracuje z kierowaną przez prof. Michała Kokowskiego Pracownią Naukoznawstwa Instytutu Historii Nauki PAN  i od lutego 2021 r. uczestniczy w organizowanych przez Pracownię seminariach naukoznawczych „Naukoznawstwo: historia i współczesność”. Na zaproszenie prof. Kokowskiego Komitet Naukoznawstwa dołączył do współorganizatorów, którymi są: Komisja Historii Nauki PAU oraz Komitet Historii Nauki i Techniki PAN. Prelegentem ostatniego przedwakacyjnego seminarium czerwcowego był prof. Piotr Hübner (wieloletni członek Komitetu Naukoznawstwa PAN, Komisji Historii Nauki PAU, Komisji Historii Nauki i Techniki PAN), profesor em. UMK  i wykładowca w Wyższej Szkole Bankowej w Toruniu. Prof. Hübner swoją karierę naukową rozpoczynał w Zakładzie Prakseologii i Naukoznawstwa PAN, w UMK  kierował Zakładem Socjologii Nauki, tworząc silny zespół socjologii wiedzy i historii nauki. Na czerwcowym seminarium prof. Hübner wygłosił wykład „Polskie naukoznawstwo po II wojnie światowej – walka o przetrwanie”. Wykład odsłonił wiele nieznanych faktów, które przedstawione w znakomitej narracji Prelegenta wywołał ożywioną dyskusję.

Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Cykliczne seminarium naukowe „Science Bridges”

Organizowane na UMK seminaria naukowe „Sccience Bridges” działają w ramach  Centrum Doskonałości „Interakcje – umysł, społeczeństwo, środowisko” (w skrócie IMSErt), kierowanego przez dr hab. Adama Kolę, prof. UMK. Współorganizatorem jest toruński oddział International Society of Knowledge Organisation (ISKO) oraz DARIAH-PL. Nazwa cyklu seminariów odzwierciedla już ich cel, jakim jest przekraczanie granic między dyscyplinami, a jak piszą organizatorzy „przekraczanie wszelkich  barier formalnych i mentalnych powstałych w wyniku podziałów dyscyplin” (https://sciencebridges.umk.pl).  Seminaria mają charakter interdyscyplinarny. Stwarzają możliwość dyskusji między specjalistami różnych dziedzin, dzieleniu się wynikami prowadzonych badań i szukaniu  rozwiązań dla stawianych problemów. Personalnie seminaria prowadzone są i organizowane przez wicedyrektora ds. naukowych Instytutu Badań Informacji i Komunikacji (IBIK), dr. Tomasza Komendziskiego oraz dr hab. Veslavę Osińską, prof. UMK, członkinię Komitetu Naukoznawstwa, będącą na UMK  koordynatorem ISKO. Obydwoje wymienieni badacze z Instytutu Badań Informacji i Komunikacji zajmują się wizualizacją metod wiedzy naukowej, aspektami poznawczymi wizualizacji. Veslava Osińska zajmuje się również uczeniem maszynowym i interakcją „człowiek-komputer”. Tomasz Komendziński zaś pracuje ponadto w zespołach Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii (ICNT) z informatykami, psychologami i neuronaukowcami.

Bardzo bogata była oferta tematyczna dotychczasowych seminariów. Seminaria mają interesujący interdyscyplinarny profil dla dzisiejszych badań naukoznawczych.

Ostatnie przedwakacyjne seminarium zamykał wykład Initial progress on the science of science, wygłoszony przez prof. Dashuna Wanga, dyrektora The Center for Science of Science and Innovation w Northwestern University, Illinois. Prof. Dashun  Wang  w interesujący sposób zestawiał kariery rozwijane w trzech dziedzinach: artystycznej (jak malarzy, muzyków), kulturalnej (jak np. reżyserów filmowych) i naukowej (z najliczniejszą spośród wymienionych społecznością badaczy). Ukazywał mechanizmy rozwoju karier i ich złożone różnorodne determinanty. Stawiał przy tym wiele pytań, prowokując słuchaczy do polemicznej dyskusji, jak choćby w pytaniu „czy jest tak, że naukę rozwijają wielkie międzynarodowe sieci, a jej rozwój spowalniają czy nawet wstrzymują małe, lokalne zespoły?” Ale i sam Prelegent, dysponując bogatym materiałem wizualizacyjnym zakończył konkluzywnym stwierdzeniem, iż  w dobrze prosperującej ekologii nauki i technologii istotne są nie tylko te wielkie sieci międzynarodowe, działające w wielozespołowych systemach, ale i małe grupy badawcze. Wykład Wanga poruszał wiele też innych ważnych i dyskutowanych dziś problemów, jak m.in. problem ewaluacji badań i ich wyników prezentowanych w publikacjach (co z kolei wymagało odniesień do problemu IF oraz cytowań, a szerzej – dyskusji nad kryteriami oceny). Seminarium online zaledwie dotknęło tej bogatej aktualnej problematyki, budzącej wiele kontrowersji,  nie tylko z perspektywy  reform nauki w Polsce. Wang odsyłał do swoich badań i publikacji, z którymi warto zapoznać się, by były także dalszym przedmiotem dyskusji naukoznawczych.

http://www.kellog.northwestern.edu/faculty/directory/wang_dashun.aspx

(opr. U. Żegleń)

Zob. też teksty naukoznawcze na niniejszej stronie.        

Szczegóły

W najbliższym czasie z okazji jubileuszu 50-lecia Zagadnień Naukoznawstwa ukaże się najnowszy, jubileuszowy zeszyt , który zawiera wypowiedzi podczas debat panelowych "Finansowanie projektów badawczych w Polsce – teoria i praktyka", która odbyła się w z inicjatywy Komitetu Naukoznawstwa i Narodowego Centrum Nauki w 2012 r.

Udział wzięli w niej przedstawiciele wszystkich instytucji finansujących badania podstawowe w Polsce oraz wybitni przedstawiciele środowiska naukowego.

Zawartość jubileuszowego zeszytu ZN

Szczegóły

Przewodnicząca Komitetu Naukoznawstwa, prof. dr hab. Urszula Żegleń, zaprasza na Posiedzenie plenarne Komitetu Naukoznawstwa PAN, połączone z wykładem dr Wiesławy Osińskiej (Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK) pt. "Wizualizacja komputerowa jako narzędzie analizy naukometrycznej", w dniu 5 grudnia (w piątek) br. w Warszawie w Pałacu Kultury i Nauki w sali 2604. Rozpoczęcie Posiedzenia o godz. 11.45.

Zaproszenie Przewodniczącej Komitetu